Palestyńscy muzycy młodego pokolenia, których warto poznać
Muzyka od samego początku odgrywała ważną rolę w palestyńskim ruchu narodowym. Niemal każdy utwór wokalny z tego kraju zawiera w swoim tekście słowa Falastin (Palestyna), Al-Kuds (Jerozolima), Al-Aksa (Meczet Al-Aksa), ard (ziemia) lub inne wyrazy nawiązujące do domu i ojczyzny. Młodzi palestyńscy muzycy również nie porzucają tych tematów, a ich utwory odzwierciedlają trudności, przed którymi stają ich rodacy, oraz marzenia, pozwalające stawiać im czoła. Poniżej przedstawię sylwetki niektórych z nich.
Mohammed Assaf
Urodził się w 1990 r. w libijskiej Misracie, w uchodźczej rodzinie. Gdy miał cztery lata, jego rodzice postanowili przeprowadzić się do obozu dla uchodźców Muchajjam w Chan Junus w Strefie Gazy. Tam Mohammed uczył się w szkole prowadzonej przez agencję ONZ. Po raz pierwszy zaprezentował się publiczności w 2000 r. w lokalnym programie telewizyjnym, gdzie zaśpiewał patriotyczną piosenkę. Zanim rozwinął skrzydła w dziedzinie muzyki, studiował PR na Uniwersytecie Palestyny w Gazie, a swoją karierę muzyczną zaczął od śpiewania na weselach.
Jego życie zmieniło uczestnictwo w panarabskiej edycji Idola w 2013 r. Aby dostać się do Egiptu na przesłuchania do programu, spędził dwa dni na przejściu granicznym w Rafah, przekonując egipską straż graniczną, by pozwoliła mu jechać dalej. Gdy w końcu dotarł do hotelu, w którym odbywały się przesłuchania, brama była już zamknięta i nie przyjmowano więcej zgłoszeń, więc przeskoczył przez mur. Niestety ten niezbyt konwencjonalny sposób wejścia nie zapewnił mu przesłuchania, siedział więc zrezygnowany w sali, gdzie inni uczestnicy czekali na swoją kolej. Zaczął śpiewać dla nich i wtedy inny Palestyńczyk, Ramadan Abu Nahel, usłyszał go i oddał mu swój numer, mówiąc: „wiem, że nie dotrę do finału, ale ty dotrzesz”.
Okazało się, że miał rację. W finale Assaf wystąpił z piosenką Ali al-kuffija („Podnieście kufiję”), wzywając do jedności naród palestyński, rozdarty przez konflikt dwóch największych partii politycznych – Hamasu i Fatahu. Występ młodego artysty przyciągnął przed telewizory setki tysięcy Palestyńczyków. Nie zawiedli się – ich reprezentant wygrał program. Media okrzyknęły go „tym, który przyniósł radość Palestyńczykom pierwszy raz od 66 lat”.
Po zwycięstwie w Arab Idol, popularność Assafa niewyobrażalnie wzrosła, nie tylko w jego ojczyźnie czy w obszarze kultury arabskiej, ale na całym świecie. Gazański poseł Yahya Mousa nazwał go „ambasadorem palestyńskiej sztuki”, a „Washington Post” relacjonował, że gdy w telewizji transmitowane są występy Assafa, ulice Gazy pustoszeją. Artysta doczekał się nawet filmu biograficznego. Jednym z jego najpopularniejszych utworów jest Ana dammi falastini („Moja krew jest palestyńska”), który swoim przesłaniem oraz rytmem tradycyjnego tańca palestyńskiego dabke zaskarbił sobie miejsce w sercach Palestyńczyków.
Dalal Abu Amenh
Dalal przyszła na świat w 1983 r. w Nazarecie. Zaczęła śpiewać w wieku czterech lat i już w wieku 16 lat była znana z kunsztownego wykonywania palestyńskiej i innej lewantyńskiej muzyki. Od zawsze wyróżniało ją z jednej strony dbanie o to, by muzyka palestyńska zachowała swój oryginalny charakter, a z drugiej otwarcie na słuchacza młodego, także zachodniego. Abu Amenh występowała m.in. na Festiwalu Kultury i Sztuki w Dżarasz oraz Festiwalu Muzyki Arabskiej w Operze Kairskiej. Śpiewała także w arabskich operetkach. W 2020 otrzymała zaproszenie na Expo 2020 w Dubaju, odrzuciła je jednak protestując przeciwko normalizacji stosunków Zjednoczonych Emiratów Arabskich z Izraelem. W październiku 2023 r. została na kilka dni aresztowana, a następnie dostała 45-dniowy zakaz udzielania się w mediach społecznościowych. Powód? W jednym ze swoich postów napisała: „I nie ma zwycięzcy oprócz Boga” oraz zamieściła palestyńską flagę. Jej najpopularniejszym utworem jest singiel z 2021 roku pod tytułem „Ehna Filastinija” („Jesteśmy Palestyńczykami”).
Palestyński hip-hop
Nie ma chyba gatunku muzycznego, który kojarzyłby się z buntem i oporem młodego pokolenia bardziej niż hip-hop. Także i w tym aspekcie scena palestyńska ma wiele do zaoferowania. Jednym z najbardziej znanych przedstawicieli tego nurtu jest pochodzący ze Wschodniej Jerozolimy Shabjdeed. Jego najpopularniejszymi utworami są między innymi Amrika („Ameryka”), Mtaktak (w palestyńskim dialekcie oznacza to „dobrze wyglądający” lub „stylowy”) czy też Inn ann (co w kontekście poezji Al-Mutanabbiego można przetłumaczyć jako „Nadszedł czas”). Ten ostatni utwór wykonał w duecie z Daboorem, kolejnym wartym uwagi młodym raperem.
Perłą palestyńskiego hip-hopu jest bez wątpienia Marwan Abdelhamid, znany jako Saint Levant. Urodzony w 2000 r. w Jerozolimie z francusko-algierskiej matki i palestyńsko-serbskiego ojca, pierwsze lata życia spędził w Gazie, z której rodzina wyjechała w 2007 r. po przejęciu władzy przez Hamas. Później zamieszkał w Kalifornii, gdzie studiował stosunki międzynarodowe. Jeszcze jako Marwan Abdelhamid nagrał utwór „Jerusalem Freestyle”, który do dziś jest jednym z jego najpopularniejszych, obok „Haifa in a Tesla”, „From Gaza, with Love” oraz „Deira”, najnowszej piosenki, która przywołuje hotel z widokiem na morze w dzielnicy Ar-Rimal w Gazie, zaprojektowany i prowadzony przez jego ojca architekta. Hotel Deira był miejscem, które Marwan nazywał domem jako dziecko. W ostatnich miesiącach został zniszczony przez izraelskie bombardowania.
W swojej muzyce Saint Levant łączy trzy języki i dwa światy. Tworzy i śpiewa w językach angielskim, arabskim i francuskim, a jego styl jest absolutnie unikatowy, miesza tradycyjną muzykę arabską z hip-hopem. Ostatnio znów zrobiło się o nim głośno po tegorocznym festiwalu Coachella, gdy wykorzystał swój występ do zwrócenia uwagi na izraelską agresję na Strefę Gazy. Coachella udostępniła wszystkie występy na swoim kanale YouTube z wyjątkiem występu Saint Levanta, który został usunięty.
Le Trio Joubran
Jeśli ktoś chce się zanurzyć w tradycyjnej muzyce palestyńskiej, której można słuchać godzinami, powinien przede wszystkim zwrócić uwagę na tych trzech pochodzących z Nazaretu braci. W rodzinie są już czwartym pokoleniem zajmującym się grą na tradycyjnym arabskim instrumencie strunowym, ud – po pradziadku, dziadku i ojcu. Rodzina Joubranów to także renomowani wytwórcy instrumentów strunowych. Bracia Samir, Wissam i Adnan swoją mistrzowską techniką i harmonią zdobywają światowe sceny. Są również twórcami ścieżki dźwiękowej do filmu Yahyi Alabdallaha „Ostatni piątek”.
Muzyka palestyńska w Polsce
W naszym kraju tworzą m.in. Nidal Kalboneh i mieszkająca w Warszawie Yara Al-Nimer. Nidal pochodzi z Nablusu, a do Polski trafił jako wolontariusz uczący muzyki dzieci z niedosłuchem. Pokochał nasz kraj na tyle, że mieszka tu już 10 lat, a Poznań stał się jego bezpiecznym miejscem na ziemi. Kalboneh ukończył Konserwatorium Edwarda Saida w Palestynie i Toronto College of Music w Kanadzie. Grywał na wielu festiwalach i wydarzeniach muzycznych na całym świecie. Jest wszechstronnym multiinstrumentalistą – gra na orientalnym udzie, fortepianie i latynoskiej perkusji.
Yara swoją karierę muzyczną rozpoczęła w młodym wieku jako wokalistka, wykonując głównie arabską muzykę klasyczną i ucząc się tradycyjnych technik wokalnych. Artystka studiowała kompozycję muzyczną i dyrygenturę na Uniwersytecie Jordańskim, a po ukończeniu studiów w 2017 r. została pierwszą dyrygentką orkiestry z dyplomem uniwersyteckim w Jordanii i jedną z niewielu maestr w świecie arabskim. Jest ona także kompozytorką muzyki klasycznej oraz filmowej. Gra na fortepianie i arabskim instrumencie strunowym kanun.
Młodzi artyści palestyńscy nie tylko grają i śpiewają, walczą też o zachowanie pamięci, przetrwanie i ciągłe odradzanie się niematerialnego skarbu Palestyny – jej kultury. Miejmy nadzieję, że już niedługo ich głosy zagłuszą huk bomb i strzałów.
