Ponad 110 organizacji wzywa UE do zawieszenia umowy handlowej z Izraelem

Human Rights Watch (HRW) oraz ponad 110 organizacji pozarządowych i związków zawodowych wezwało w piątek Unię Europejską do natychmiastowego zawieszenia umowy handlowej z Izraelem, powołując się na trwające zbrodnie wobec Palestyńczyków. Wspólne oświadczenie podkreśliło, że takie działanie jest już dawno spóźnione, jeśli UE ma poważnie traktować odpowiedzialność Izraela za systematyczne nadużycia, w tym zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości i akty ludobójstwa popełniane w czasie operacji wojskowych w Strefie Gazy.

Organizacje zaapelowały do UE o zapewnienie, że przegląd zgodności Izraela z artykułem 2 Układu o Stowarzyszeniu UE-Izrael będzie gruntowny, kompleksowy i wiarygodny. Apel o zawieszenie umowy pojawił się w kontekście ciągłego ignorowania przez Izrael wiążących nakazów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS), który – w sprawie wniesionej przez Republikę Południowej Afryki – nakazał Izraelowi zapobieganie ludobójstwu w Gazie i zapewnienie pomocy humanitarnej. Władze izraelskie zlekceważyły również opinię doradczą MTS z 2024 roku, która uznała okupację terytoriów palestyńskich za nielegalną i potępiła rozbudowę osiedli jako naruszenie prawa międzynarodowego.

W swojej opinii doradczej MTS przypomniał również, że państwa będące stronami IV Konwencji Genewskiej – w tym wszystkie państwa członkowskie UE – są zobowiązane do zapewnienia przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego przez Izrael. W szczególności wezwano je do podjęcia kroków w celu zapobiegania relacjom handlowym, które wspierają utrzymywanie nielegalnej sytuacji na terytoriach okupowanych. Mimo to UE, będąca największym partnerem handlowym Izraela, nie podjęła dotąd żadnych działań, by wykorzystać swoje relacje gospodarcze do wyegzekwowania przestrzegania prawa międzynarodowego przez Izrael.

Zawieszenie umowy o stowarzyszeniu – pierwotnie postulowane przez Hiszpanię i Irlandię – nie oznaczałoby całkowitego zakazu handlu, lecz przywrócenie ceł w handlu dwustronnym między UE a Izraelem.

HRW przypomniała, że zgodnie z Konwencją w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, państwa członkowskie UE są prawnie zobowiązane do podejmowania wszelkich dostępnych środków w celu zapobieżenia ludobójstwu. Claudio Francavilla, p.o. dyrektora ds. UE w HRW, powiedział:

„Przegląd i zawieszenie umowy to szansa dla UE, by uratować resztki swojej wiarygodności w kwestii praw człowieka i prawa międzynarodowego oraz by wreszcie odpowiedzieć na trwające akty ludobójstwa ze strony władz izraelskich.”

Apel pojawia się tuż przed kluczowym posiedzeniem ministrów spraw zagranicznych UE zaplanowanym na 23 czerwca, podczas którego oceniona zostanie zgodność Izraela z artykułem 2 Układu o Stowarzyszeniu UE-Izrael. Artykuł ten stanowi, że poszanowanie praw człowieka i zasad demokracji jest podstawowym warunkiem obowiązywania umowy. Jeśli UE zdecyduje się na zawieszenie umowy, przywrócone zostaną cła w handlu dwustronnym z Izraelem.

Trwający konflikt izraelsko-irański dodatkowo komplikuje wysiłki dyplomatyczne. Sponsorowana przez ONZ konferencja na rzecz rozwiązania dwupaństwowego, zaplanowana początkowo na połowę czerwca, została odłożona z powodu narastających napięć regionalnych. Francavilla skrytykował bierność państw członkowskich UE, ostrzegając, że brak zawieszenia umowy grozi współudziałem w domniemanym ludobójstwie.

„Ministrowie spraw zagranicznych UE nie powinni pozwolić, by eskalacja napięć między Izraelem a Iranem odwracała uwagę od trwającej eksterminacji i apartheidu wobec Palestyńczyków – powinni natychmiast zawiesić filar handlowy Układu o Stowarzyszeniu z Izraelem” – dodał Francavilla.