Porozumienie w Gazie – co musimy wiedzieć?

W miniony piątek (10.10.2025 r.) weszło w życie zawieszenie broni i porozumienie między Izraelem a Hamasem. Od piątkowego południa Izrael wstrzymał bombardowania i ataki (które trwały jeszcze do czwartkowego wieczora i przyniosły kolejnych zabitych i rannych, mimo że dojście do porozumienia ogłoszono w nocy ze środy na czwartek) i zaczął wycofywanie swoich wojsk za wyznaczoną linie wewnątrz terytorium strefy Gazy. Hamas powinien teraz w ciągu 72 godzin uwolnić wszystkich izraelskich zakładników. Główne aspekty porozumienia to zawieszenie broni, wypuszczenie zakładników oraz wpuszczenie pomocy humanitarnej do Gazy. Zawieszenie broni przynosi ulgę zniszczonej dwoma latami wojny i ludobójstwa enklawie, w której według szacunków zginęło ponad 80 tysięcy osób (do stycznia 2025). Realna liczba zabitych jest dziś prawdopodobnie dużo wyższa. 

Omówienie porozumienia

Pełną treść dokumentu udostępnił m.in. serwis Middle East Eye. Dokument (którego tłumaczenie zamieściliśmy na końcu tekstu), opatrzony podpisami kilku mediatorów – w tym amerykańskiego wysłannika Steve’a Witkoffa – nosi tytuł „Etapy wdrożenia propozycji prezydenta Trumpa dotyczącej »Całkowitego zakończenia wojny w Gazie«”. Osiągnięcie porozumienia Trump ogłosił w nocy ze środy na czwartek (8/9.10.2025 r.).

Ujawniony dokument zawiera opis sześciu kolejnych punktów porozumienia, a rozpoczyna go deklaracja prezydenta Stanów Zjednoczonych Donalda Trumpa, że konflikt w Strefie Gazy dobiegł końca oraz że „strony uzgodniły wdrożenie niezbędnych działań w tym kierunku”.

Dokument przewiduje, że „wojna zakończy się natychmiast po zatwierdzeniu porozumienia przez rząd Izraela”. Zawieszenie broni zostało ratyfikowane przez izraelski rząd w nocy z czwartku na piątek (9/10.10.2025 r.).

Trzeci punkt zakłada „natychmiastowe rozpoczęcie pełnego napływu pomocy humanitarnej i ratunkowej” do Strefy Gazy. Z kolei czwarty stanowi, że siły zbrojne Izraela (IDF) „wycofają się do ustalonych linii, zgodnie z mapą X załączoną do dokumentu; proces ten zostanie zakończony po ogłoszeniu prezydenta Trumpa i w ciągu 24 godzin od decyzji rządu izraelskiego”.

Ponadto „IDF nie powróci na obszary, z których się wycofała, dopóki Hamas będzie w pełni przestrzegał postanowień porozumienia”.

Zgodnie z piątym etapem, złożonym z wielu podpunktów, „w ciągu 72 godzin od wycofania wojsk izraelskich wszyscy izraelscy zakładnicy – zarówno żywi, jak i zmarli – przetrzymywani w Gazie zostaną zwolnieni”. To bardzo ciekawe sformułowanie, które zwraca uwagę na specyficzną cechę wojen Izraela z Palestyńczykami: duże przywiązanie do zwrotu ciał zarówno obywateli Izraela, jak i Palestyńczyków, traktowanie zwłok jako „zakładników” oraz używanie ich jako dźwigni politycznej. 

Hamas ma teraz 72 godziny na uwolnienie 20 żyjących zakładników i wydanie ciał 28 zabitych. Porwani powinni więc zostać uwolnieni do południa (czasu miejscowego, godz. 11:00 w Polsce) w poniedziałek 13.10.2025 r. Choć plan zakłada uwolnienie wszystkich osób w tym 72-godzinnym okresie, jeden z podpunktów przewiduje „utworzenie mechanizmu wymiany informacji dotyczącego zmarłych zakładników, którzy nie zostali odnalezieni w wyznaczonym czasie, oraz szczątków mieszkańców Gazy przetrzymywanych przez Izrael”. Dokument precyzuje, że „mechanizm ten ma zapewnić pełne i bezpieczne przekazanie wszystkich szczątków zakładników. Hamas zobowiązuje się dołożyć najwyższych starań, by jak najszybciej wypełnić te zobowiązania”. Organizacja poinformowała jednak, że możliwe są opóźnienia, ponieważ z powodu bombardowań nie może zlokalizować niektórych ciał. 

Następny punkt brzmi: „wraz z uwalnianiem zakładników przez Hamas, Izrael równolegle wypuści odpowiadającą im liczbę palestyńskich więźniów, zgodnie z listami stanowiącymi załącznik”. A w kolejnym dodano, iż „wymiana zakładników i więźniów odbędzie się według procedury uzgodnionej za pośrednictwem mediatorów oraz Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (MKCK), bez udziału mediów i publicznych ceremonii”. Zgodnie z porozumieniem Izrael zwolni 250 Palestyńczyków skazanych na dożywotnie pozbawienie wolności i 1700 mieszkańców Strefy Gazy zatrzymanych po wybuchu wojny dwa lata temu. Izraelskie ministerstwo sprawiedliwości w piątek w opublikowało listę 250 więźniów przewidzianych do uwolnienia, z której jednak wyłączono siedmiu znanych liderów, w tym Marwana Barghoutiego i Ahmada Saadata. Barghouti, działacz Fatahu i jeden z przywódców drugiej intifady, odsiaduje w Izraelu wyrok dożywocia (za udział w zamachach, w których zginęło 5 osób), lecz pozostaje wpływową postacią palestyńskiej polityki. Ahmad Sa’adat, sekretarz generalny Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny (PFLP), został skazany na 30 lat więzienia za kierowanie organizacją odpowiedzialną m.in. za zabójstwo izraelskiego ministra Rehavama Ze’evi.

Ostatni, szósty punkt przewiduje, że „zostanie powołana grupa zadaniowa składająca się z przedstawicieli Stanów Zjednoczonych, Kataru, Egiptu, Turcji oraz innych państw uzgodnionych przez strony, która będzie monitorować proces wdrażania porozumienia i koordynować działania między obiema stronami”.

Zbrojny gwarant porozumienia

Tureckie ministerstwo obrony ogłosiło, że siły zbrojne kraju są przygotowane do podjęcia misji w ramach operacji pokojowej w Strefie Gazy. Minister spraw zagranicznych Hakan Fidan podkreślił także, że Ankara popiera, by – wbrew planom Trumpa – odbudową i administracją Gazy kierowali Palestyńczycy, którzy powinni również sprawować kontrolę nad bezpieczeństwem. Fidan ostrzegł jednocześnie, że premier Izraela Benjamin Netanjahu nie jest godny zaufania, jeśli chodzi o zawieszenie broni. Należy pamiętać, że wcześniejsze zawieszenie broni zostało zerwane przez Izrael w marcu 2025 r., coo poskutkowało zaostrzeniem kryzysu głodowego w Gazie i radykalnym wzrostem śmierci głodowych.

Prezydent Recep Tayyip Erdoğan zapowiedział, że Turcja dołączy do międzynarodowej grupy zadaniowej monitorującej wdrażanie zawieszenia broni w Gazie. Wyraził zadowolenie z osiągnięcia rozejmu i wskazał na konieczność natychmiastowego dostarczenia pomocy humanitarnej oraz wymiany więźniów i zakładników. Erdogan podkreślił, że Turcja „będzie kontynuować walkę, dopóki w Palestynie nie powstanie niepodległe, suwerenne i geograficznie zintegrowane państwo palestyńskie”. Prezydent Turcji podkreśla, że wierzy w powstanie Państwa Palestyńskiego w granicach z 1967 r. „Cieszę się, że rozmowy Hamasu z Izraelem w Szarm el-Szejk, w których jako Turcja mieliśmy swój udział, doprowadziły do zawieszenia broni w Strefie Gazy” – napisał Erdogan. 

Tymczasem Stany Zjednoczone poinformowały o utworzeniu, pod dowództwem Centralnego Dowództwa USA, sił zadaniowych liczących około 200 żołnierzy, które będą nadzorować przestrzeganie rozejmu. Pierwsi amerykańscy żołnierze z sił pokojowych wylądowali w Izraelu w ten weekend.

Co dalej?

Porozumienie – wynegocjowane, czy wręcz wymuszone na Izraelu, w dużej mierze przez Prezydenta USA Donalda Trumpa – ma być wstępem do implementacji jego 20 punktowego planu dla Gazy. Plan Donalda Trumpa „Comprehensive Plan to End the Gaza Conflict” teoretycznie ma dążyć do ustanowienia trwałego pokoju między Izraelem a Palestyńczykami. Powyższe porozumienie w zasadzie implementuje pierwsze jego punkty. Plan Trumpa dotyczący zakończenia wojny w Strefie Gazy to raczej szkic niż gotowe porozumienie – jest niejasny, miejscami wewnętrznie sprzeczny i pozbawiony konkretnych mechanizmów wdrożenia. Zakłada on chociażby zakończenie działań zbrojnych po zaakceptowaniu przez Hamas i Izrael, ale jednocześnie przewiduje realizację niektórych elementów nawet bez zgody Hamasu. Członkowie Hamasu mieliby mieć zagwarantowaną amnestię, jeśli rozbroją się i pokojowo oddadzą władzę. Władza w Gazie miałaby przejść z rąk Hamasu do tymczasowego, technokratycznego komitetu, a następnie – po nieokreślonych reformach – do Autonomii Palestyńskiej. 

Nie wiadomo jednak, kto – poza zachodnimi politykami, takimi jak Trump czy Tony Blair – miałby zasiąść w tym komitecie, szczególnie jako reprezentant Palestyńczyków, jako że nie tylko Hamas, ale i pozostałe frakcje palestyńskie mają być wykluczone z zarządzania Gazą. Nie wiadomo też, czy przy tworzeniu tego planu w ogóle konsultowano go z Palestyńczykami. Projekt przewiduje szybkie rozmieszczenie Międzynarodowych Sił Stabilizacyjnych (ISF), co w praktyce jest nierealne ze względu na brak przygotowania i międzynarodowego mandatu. W planie pojawia się również wzmianka o możliwej drodze do palestyńskiej państwowości – element, który mógł budzić niezadowolenie Benjamina Netanjahu, otwarcie sprzeciwiającego się idei państwa palestyńskiego. Poza tym plan zakłada, że żadni Palestyńczycy nie zostaną wysiedleni z Gazy wbrew własnej woli. Wydaje się to reakcją na krytykę Trumpa, którą wywołał jego pomysł „Gaza Riviera”, czyli czystki etnicznej Palestyńczyków, po której Gaza miałaby być zmieniona w luksusowy resort i centrum biznesowe. Powyższy zapis sugeruje, że prezydent USA zrezygnował z tego pomysłu.

Dokument nie określa terminu pełnego wycofania Izraela z Gazy, co może umożliwić Izraelowi utrzymanie obecności wojskowej mimo realizacji części zapisów. W treści poświęcono też zaskakująco dużo uwagi kwestiom ekonomicznym – czytamy m.in. że „zostanie ustanowiona specjalna strefa ekonomiczna z preferencyjnymi stawkami celnymi i warunkami dostępu, które zostaną wynegocjowane z krajami uczestniczącymi” albo że „Plan rozwoju gospodarczego Trumpa dotyczący odbudowy i ożywienia Gazy zostanie opracowany poprzez zwołanie panelu ekspertów, którzy przyczynili się do powstania niektórych z dynamicznie rozwijających się nowoczesnych miast-cudów na Bliskim Wschodzie. Wiele przemyślanych propozycji inwestycyjnych i ekscytujących pomysłów rozwojowych zostało już opracowanych przez międzynarodowe grupy działające w dobrej wierze”. Ten ostatni element wydaje się niepokojący, biorąc pod uwagę, że plan nie zajmuje się bardziej palącymi kwestiami, takimi jak wymienione wyżej niejasności dotyczące zarządzania Gazą albo szczegółami dotyczącymi zupełnego wycofania się IDF z Gazy.

Z dostępnych doniesień wynika, że Hamas nie przyjął w pełni całego 20-punktowego planu Trumpa, ale zgodził się warunkowo na niektóre jego elementy, związane z zawieszeniem broni i zawarte w opisanym wyżej porozumieniu pokojowym. Ciężko jest uwierzyć, aby plan Trumpa w wypadku faktycznego wdrożenia mógł prowadzić do realnego, długoterminowego pokoju szanującego zarówno interesy Palestyńczyków, jak i Izraelczyków. Niemniej po raz pierwszy od marca mamy w Gazie noce, podczas których nikt nie jest mordowany przez bomby. A to już bardzo dużo.

A oto tłumaczenie dokumentu, który miał być podpisany między stronami (za Middle-East Eye):

Kroki wdrożeniowe dotyczące propozycji Prezydenta Trumpa w sprawie „Całkowitego zakończenia wojny w Gazie”

Kroki wdrożeniowe:

1. Prezydent Trump ogłasza zakończenie wojny w Strefie Gazy oraz że strony uzgodniły wdrożenie niezbędnych kroków w tym celu.
2. Wojna zakończy się natychmiast po zatwierdzeniu przez rząd Izraela. Wszystkie operacje wojskowe, w tym bombardowania lotnicze i artyleryjskie oraz operacje celowania, zostaną zawieszone. W okresie 72 godzin nad obszarami, z których siły IDF się wycofały, zostanie zawieszone prowadzenie nadzoru lotniczego.
3. Natychmiast rozpocznie się pełne wprowadzanie pomocy humanitarnej i ratunkowej, zgodnie z postanowieniami zawartymi w Propozycji, oraz co najmniej w zgodzie z porozumieniem z dnia 19 stycznia 2025 roku dotyczącym pomocy humanitarnej. Kroki wdrożeniowe dotyczące pomocy humanitarnej i ratunkowej stanowią załącznik do niniejszego dokumentu.
4. IDF wycofa się do linii uzgodnionych, zgodnie z mapą X załączoną do niniejszego dokumentu, a wycofanie to zostanie zakończone po ogłoszeniu Prezydenta Trumpa oraz w ciągu 24 godzin od zatwierdzenia przez rząd Izraela. IDF nie powróci na obszary, z których się wycofała, tak długo, jak Hamas w pełni realizuje porozumienie.
5. W ciągu 72 godzin od wycofania się sił izraelskich wszyscy izraelscy zakładnicy, żywi i zmarli, przetrzymywani w Gazie, zostaną uwolnieni (lista w załączniku).

a. Natychmiast po zakończeniu wycofania przez IDF, Hamas rozpocznie dochodzenie w sprawie statusu zakładników i zgromadzi wszystkie dotyczące ich informacje. Hamas przekaże informacje o wynikach swoich ustaleń za pośrednictwem mechanizmu wymiany informacji określonego w punkcie 5.e poniżej. Izrael przekaże informacje dotyczące palestyńskich więźniów i zatrzymanych ze Strefy Gazy, przebywających w Izraelu.

b. W ciągu 72 godzin Hamas uwolni wszystkich żyjących zakładników, w tym tych, którzy są przetrzymywani przez frakcje palestyńskie w Gazie.

c. W ciągu 72 godzin Hamas przekaże szczątki zmarłych zakładników znajdujące się w jego posiadaniu oraz w posiadaniu frakcji palestyńskich w Gazie.

d. Hamas przekaże, w ciągu 72 godzin, wszystkie uzyskane informacje dotyczące pozostałych zmarłych zakładników za pośrednictwem mechanizmu wymiany informacji określonego w punkcie (e) poniżej. Izrael przekaże informacje dotyczące szczątków zmarłych mieszkańców Gazy przetrzymywanych przez Izrael.

e. Ustanawia się mechanizm wymiany informacji pomiędzy obiema stronami za pośrednictwem mediatorów oraz Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (MKCK), w celu wymiany informacji i danych wywiadowczych dotyczących pozostałych zmarłych zakładników, którzy nie zostali odzyskani w ciągu 72 godzin, lub szczątków mieszkańców Gazy przetrzymywanych przez Izrael. Mechanizm ten zapewni, że szczątki wszystkich zakładników zostaną w pełni i bezpiecznie ekshumowane oraz przekazane. Hamas podejmie maksymalne wysiłki, aby zapewnić jak najszybsze wypełnienie tych zobowiązań.

f. W miarę uwalniania wszystkich zakładników przez Hamas Izrael równolegle uwolni odpowiadającą im liczbę palestyńskich więźniów, zgodnie z listami stanowiącymi załącznik.

g. Wymiana zakładników i więźniów zostanie przeprowadzona zgodnie z mechanizmem uzgodnionym za pośrednictwem mediatorów oraz MKCK, bez jakichkolwiek publicznych ceremonii ani relacji medialnych.

6. Zostanie utworzona grupa zadaniowa złożona z przedstawicieli Stanów Zjednoczonych, Kataru, Egiptu, Turcji oraz innych krajów uzgodnionych przez strony, w celu monitorowania wdrażania porozumienia po obu stronach i koordynowania ich działań.